Hendesehane Hangi Padişah Döneminde Kuruldu?
Osmanlı İmparatorluğu’nda modern mühendislik ve teknik eğitimin temellerini atan Hendesehane, ilk olarak 1734 yılında I. Mahmud döneminde kuruldu. Ancak bu ilk girişim, çeşitli sebeplerle uzun ömürlü olamadı. Daha sonra, 1775 yılında I. Abdülhamid döneminde kurumsal bir yapıya kavuşarak eğitim faaliyetlerine başladı.
—
🏛 Hendesehane Nedir?
Hendesehane, Osmanlı’da askeri mühendis yetiştirmek amacıyla kurulan ilk modern eğitim kurumudur. Kelime anlamı “geometri evi” olan bu okul, Batı’dan alınan teknik ve bilimsel bilgileri Osmanlı ordusunun hizmetine sunmayı hedeflemiştir. İlk kurulduğunda, özellikle topçu ve denizcilik alanlarında eğitim vermek üzere tasarlanmıştır.
—
📜 Kuruluş Süreci
İlk Hendesehane girişimi, 1734 yılında I. Mahmud döneminde Humbaracı Ahmet Paşa’nın öncülüğünde Üsküdar’da kuruldu. Bu okulda, Batı kaynaklarından tercüme edilen geometri ve trigonometri kitaplarıyla eğitim verilmeye başlandı. Ancak, yeni eğitim anlayışına karşı olan tepkiler ve ödenek yetersizlikleri nedeniyle 1750 yılında kapatıldı.
1770 yılında Çeşme Bozgunu’nun ardından Osmanlı’da modernleşme hareketleri hız kazandı. Bu bağlamda, 1775 yılında I. Abdülhamid döneminde Tersane-i Amire’de Hendesehane yeniden açıldı. Bu kez, Fransız mühendis Baron de Tott’un nezaretinde eğitim faaliyetleri başladı ve 1776 yılında hazırlanan nizamname ile kurumsal bir kimlik kazandı.
—
🎓 Eğitim İçeriği ve Yapısı
Hendesehane’de verilen eğitim, teorik ve uygulamalı olmak üzere iki ana başlıkta toplanabilir. Öğrencilere, geometri, trigonometri, topografya ve haritacılık gibi dersler öğretilmiştir. Eğitim kadrosunda, günlük 90 akçe maaş alan bir hoca ve 30 akçe maaş alan yardımcı hocalar bulunmaktaydı. Ayrıca, eğitimde kullanılacak alet ve edevattan sorumlu bir görevli de görevlendirilmiştir.
Öğrenciler, haftada beş gün eğitim alırken, iki gün tatil yapıyorlardı. Mezuniyet aşamasında, denizcilik alanında yapılan sınavda başarılı olanlar, kaptanlık gibi görevlerde istihdam edilebiliyordu.
—
🏗 Kurumsal Gelişim ve Sonrası
Hendesehane, 1784 yılında Tersane Zindanı civarında inşa edilen yeni binasına taşındı ve bu süreçte öğrenci kadrosu büyük oranda kaptanlar ve üst düzey devlet adamlarının çocuklarından oluştu. Daimi öğrenciler dışında dışarıdan gelen hevesli öğrenciler de kabul edilerek ders almalarına olanak tanındı.
Daha sonraki yıllarda Fransız hocaların da burada dersler vermeye başlamasıyla okulun eğitim kalitesi arttı. Bu gelişmeler, Osmanlı’da mühendislik ve teknik eğitiminin kurumsallaşmasına önemli katkılarda bulundu.
—
🧭 Günümüzdeki Yeri ve Önemi
Hendesehane, Osmanlı’da modern mühendislik eğitiminin ilk adımı olarak kabul edilir. Bu kurum, Türkiye’deki mühendislik okullarının temellerini atmış ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) gibi kurumların kuruluşuna öncülük etmiştir. Ayrıca, Osmanlı’da bilim ve teknolojiye verilen önemin artmasında önemli bir rol oynamıştır.
—
🏁 Sonuç
Hendesehane, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme sürecinde önemli bir kilometre taşıdır. I. Mahmud döneminde başlayan bu girişim, I. Abdülhamid döneminde kurumsal bir yapıya kavuşmuş ve Osmanlı’da mühendislik eğitiminin öncüsü olmuştur. Bugün, Hendesehane’nin mirası, Türkiye’deki mühendislik eğitim kurumlarında yaşamaya devam etmektedir.
—
Etiketler: #Hendesehane #OsmanlıModernleşmesi #MühendislikEğitimi #İstanbulTeknikÜniversitesi